Dysgrafie of dysdidactiek? Een kritische blik op de grafo-motorische benadering van handschriftproblemen

In Nederland verlaat 19% van de leerlingen het reguliere basisonderwijs met een onvoldoende tot (zeer) slecht leesbaar handschrift. Volgens voorstanders van een grafo-motorische visie op het handschrift zijn handschriftproblemen vaak het gevolg van gebreken in de schrijfmotoriek. Jaarlijks worden vanuit deze redenering naar schatting 25.000 tot 30.000 leerlingen behandeld door een kinderfysiotherapeut. Voorstanders van een grafo-cognitieve visie zien handschriftproblemen als het gevolg van een gebrek aan kennis over grafische lettervormgeving en materiaalhantering. Er zijn in Nederland slechts enkele remedial teachers die vanuit deze door de Stichting Schriftontwikkeling ontwikkelde visie werken. In de voorliggende studie is het Evidence statement (ES) van de Nederlandse beroepsvereniging van fysiotherapeuten, bedoeld om een wetenschappelijke onderbouwing te geven voor de huidige grafo-motorische praktijk, getoetst aan de grafo-cognitieve uitgangspunten. Allereerst komt uit deze analyse naar voren dat in het ES de cognitieve dimensie van het handschrift over het hoofd wordt gezien. Daarnaast is volgens het ES diagnose van de motorische schrijfstoornis dysgrafie mogelijk zonder kritisch onderzoek naar de kwaliteit van het genoten handschriftonderwijs. Opvallendst is de aanbeveling in het ES om motorische handschriftproblemen te behandelen met taakspecifieke (zelf)instructie en oefening, omdat probleem en oplossing hierbij niet op elkaar aansluiten. In de discussie van deze studie wordt uiteengezet waarom het problematisch is dat het ES, net als de meestehandschriftmethodes, een procesgerichte benadering van het handschrift hanteert. Door leerlingen uitsluitend lettertrajecten of ‘schrijfbewegingen’ na te laten bootsen, blijft de interne logica van de lettervormgeving voor hen verborgen. De Stichting Schriftontwikkeling hanteert een productgerichte aanpak waarbij de leerling – naast procesaspecten – ook expliciete instructie krijgt op lettervormgevingscriteria, gefaciliteerd door een hiertoe ontworpen letterfont. In de praktijk blijkt op kleine schaal dat met deze benadering alle leerlingen een goed vormgegeven handschrift is aan te leren, ook als deze leerlingen eerder waren gediagnosticeerd met dysgrafie.

---

English Abstract

Dysgraphia or dysfunctional pedagogy? A critical look at the grapho-motor approach to handwriting problems

In the Netherlands, 19% of pupils leave regular primary education with insufficiently to (very) poorly legible handwriting. According to proponents of a grapho-motor view of handwriting, handwriting problems are often the result of defects in motor writing skills. Based on this reasoning, an estimated 25 to 30 thousand pupils are treated by a pediatric physiotherapist every year. Proponents of a graphocognitive view see handwriting problems as the result of a lack of knowledge about graphic letter design and material handling. In the Netherlands, there are only a few remedial teachers who depart from this vision developed by the Dutch Foundation for Scripture Development (Stichting Schriftontwikkeling). In the present study, the Evidence statement (ES) of the Dutch professional association of physiotherapists, intended to provide a scientific basis for the current grapho-motor practice, has been tested against the grapho-cognitive principles. This analysis shows that in understanding handwriting problems, the cognitive dimension of handwriting is overlooked. Furthermore, the ES does not account for a critical examination of the quality of the handwriting education received in the diagnoses of the motor writing disorder dysgraphia. Most striking is the recommendation in the ES to treat motor handwriting problems with task-specific (self) instruction and exercise, because the problem analysis and the solution analysis do not match. In the discussion it is explained why it is problematic that the ES, like most handwriting methods, takes a process-oriented approach to handwriting. By having students only imitate letter trajectories or ‘writing movements’, the internal logic of the letter design remains hidden to them. The Foundation for Scripture Development uses a product-oriented approach in which the student (in addition to process aspects) receives explicit instruction on letter design criteria, facilitated by a letter font specifically designed for this purpose. In practice, it appears that with this approach all students can learn functional handwriting, even if these students had previously been diagnosed with dysgraphia

Volledige tekst lezen (enkel abonnees)/Read full text (subscribers only)