De uitdaging van een complexe diversiteit: Moeilijk leerlinggedrag, handelingsverlegenheid en emotionele uitputting bij leerkrachten in het speciaal (basis)onderwijs

Sinds de invoering van passend onderwijs zien leerkrachten op scholen voor speciaal basisonderwijs (SBO) en cluster 4-scholen voor speciaal onderwijs (SO) vaker complex en moeilijk leerlinggedrag. Dit is niet alleen zorgelijk met oog op de ontwikkeling van leerlingen, maar ook vanwege de toenemende druk op leerkrachten en het risico op burn-outklachten. Om leerkrachten goed te kunnen ondersteunen is het belangrijk een beeld te krijgen van het gedrag dat zij in de huidige onderwijspraktijk zien en hoe vaardig zij zich voelen om daarmee om te gaan. In deze studie hebben we middels een online-vragenlijstonderzoek in kaart gebracht in hoeverre S(B)O-leerkrachten (N=355) te maken krijgen met diverse vormen vanmoeilijk leerlinggedrag in de klas en hoe vaak zij zich daarbij handelingsverlegen voelen. Ook onderzochten we hoe deze zaken samenhangen met emotionele uitputting (i.e. het kernelement van een burn-out) bij leerkrachten. We vonden dat de meeste leerkrachten geregeld tot zeer vaak geconfronteerd worden met diverse vormen van externaliserend gedrag, internaliserend gedrag en met een negatieve houding van leerlingen ten aanzien van schoolwerk. Dit geldt het sterkst voor SO-leerkrachten. Hoewel leerkrachten zich overwegend vaardig voelen in de omgang met alle vormen van moeilijk leerlinggedrag, roept dit bij de meesten soms gevoelens van handelingsverlegenheid op. Leerkrachten die vaker externaliserend leerlinggedrag zien, hebben, mede doordat zij daar vaker handelingsverlegenheid bij voelen, meer last van emotionele uitputting. Voor internaliserend gedrag en een negatieve houding ten aanzien van schoolwerk vonden we dit specifieke verband niet. Deze bevindingen laten zien dat S(B)O-leerkrachten voor de uitdaging van een complexe diversiteit staan, die niet zonder risico is voor hun beroepsmatig welzijn. Interventies die deze leerkrachten kunnen ondersteunen in het omgaan met in het bijzonder externaliserend leerlinggedrag, kunnen bijdragen aan een betere (beroepsmatige) gezondheid van deze leerkrachten en daarmee aan de continuïteit en kwaliteit van het onderwijsleerproces van veelal kwetsbare S(B)O-leerlingen.

---

English abstract

The challenge of a complex diversity: Difficult student behavior, teachers’ sense of inefficacy and emotional exhaustion in primary special education

Since the adoption of the act on ‘passend onderwijs’, i.e., a law for more inclusive education, special education teachers (i.e. ‘speciaal basisonderwijs’ [special primary education] and ‘speciaal onderwijs cluster 4’ [special education cluster 4]) teachers experience an increase in complex and difficult student behavior. This is worrying, considering the development of these children as well as the risk of burnout in teachers. In order to support teachers, it is important to explore the student behaviors that teachers face nowadays and how competent they feel in dealing with this behavior. In the current study, we explored the frequency of difficult student behaviors that teachers are exposed to in their classrooms and the degree to which they feel inefficacious in handling these behaviors. We also investigated if these behaviors and feelings are related to teachers’ emotional exhaustion (i.e., the key element of burnout). We found that most special education teachers, especially the special education ‘cluster 4’ teachers, are frequently confronted with various types of externalizing behaviors, internalizing behaviors and negative school attitudes. Despite that special education teachers generally feel able to handle these behaviors, most of them sometimes experience feelings of inefficacy. We found that teachers who report more frequent externalizing student behavior experience more emotional exhaustion, which is partly due to more feelings of inefficacy while handling these behaviors. With respect to internalizing behaviors and negative school attitudes, we did not find such a relationship. These findings implicate that special education teachers are faced with the challenge of a complex diversity, which is not without risk for their professional well-being. Interventions focusing on supporting them in dealing with externalizing behaviors in particular may be helpful in improving their health and subsequently the continuity and quality of the education provided to the vulnerable special education students.

Volledige tekst lezen (enkel abonnees)/Read full text (subscribers only)