We beginnen dit artikel met een beschrijving van twee belangrijke theorieën of modellen op het gebied van begrijpend lezen. Daarna komen drie vaardigheden van begrijpend lezen aan de orde, namelijk het begrijpen van de betekenis van woorden (woordenschat), het afleiden van informatie uit een tekst en het monitoren van het eigen leesgedrag. Bij elke vaardigheid staan drie kwesties centraal, namelijk de betekenis en het belang van de vaardigheid, de ontwikkeling van de vaardigheid bij kinderen en het onderwijs in de betreffende vaardigheid. Zo komen bij woordenschat de volgende vragen aan de orde: welke rol speelt woordenschat of lexicale kennis bij begrijpend lezen? Hoe ontwikkelt woordenschat zich bij kinderen van de basisschool? En welke methodieken kunnen leerkrachten inzetten om woordenschat te ontwikkelen en te onderwijzen? Wat betreft het afleiden van informatie beschrijven we eerst de rol en het belang van lokale en globale inferenties bij het begrijpen van teksten. Daarna komt de ontwikkeling van deze vaardigheid bij kinderen van de basisschool aan de orde. Tot slot bespreken we enkele experimenten die tot doel hebben om bij kinderen het maken van lokale en globale inferenties te bevorderen. Het monitoren van het leesgedrag is de derde vaardigheid. Na het belang van het bewaken en controleren van het eigen leesgedrag te hebben aangetoond, besteden we aandacht aan de ontwikkeling van deze vaardigheid. Tot slot bespreken we methodieken die leerkrachten kunnen gebruiken om kinderen te leren hoe ze hun leesgedrag kunnen bewaken en verbeteren. We sluiten het artikel af met een beschrijving van de belangrijkste kenmerken van goed begrijpend leesonderwijs.
Kernwoorden: begrijpend lezen, woordenschat, inferenties, monitoren van leesgedrag, begrijpend leesonderwijs
OVER DE AUTEUR
Prof. dr. Cor Aarnoutse is emeritus hoogleraar Onderwijswetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. E-mail: c.aarnoutse@pwo.ru.nl.