Het aantal kinderpsychiatrische classificaties en behandelingen is in westerse landen in de afgelopen decennia snel gestegen. Omdat veel problemen op school beginnen, is het van belang om interventies te zoeken die leerkrachten kunnen versterken in de omgang met als moeilijk ervaren leerlinggedrag. De huidige studie tracht met behulp van het kernkwadrant van Daniel Ofman de aandacht te verplaatsen van moeilijk gedrag of stoornissen van het kind naar de perceptie en zelfeffectiviteit van de leerkracht. Zevenenveertig leerkrachten volgden een training gebaseerd op kernkwadranten, waarbij de helft van hen eerst fungeerde als wachtlijstgroep. Uit kwantitatieve en kwalitatieve analyses bleek geen effect van de interventie op zelfeffectiviteit en perceptie van probleemgedrag. De interviews lieten wel zien dat de leerkrachten ook na de interventie gedrag waar ze geen grip op hebben, toeschrijven aan factoren buiten henzelf, meestal aan een stoornis in het kind. De interventie kernkwadranten lijkt dus niet geschikt om leerkrachten te versterken in het omgaan met probleemgedrag en om stoornisdenken in het onderwijs tegen te gaan.
Kernwoorden: kernkwadranten, zelfeffectiviteit van leerkrachten, stoornisdenken
Dit onderzoek is (mede) gefinancierd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek onder Grant 40.5.20630.101.
Over de auteurs
Prof. dr. Laura Batstra is adjunct hoogleraar bij de afdeling Orthopedagogiek van de Rijksuniversiteit Groningen. E-mail: l.batstra@rug.nl.
Wietske de Vries MSc is junior onderzoeker bij de afdeling Orthopedagogiek van de Rijksuniversiteit Groningen. E-mail: wietske.de.vries@rug.nl.
De auteurs bedanken Marieke van Roy voor de dataverzameling voor dit onderzoek.
PRAKTIJKLESSEN
- Wanneer leerkrachten handelingsverlegen zijn in hun omgang met een leerling, zijn ze geneigd verklaringen buiten zichzelf te zoeken, en vaak bij een stoornis in het kind.
- Het medisch-psychiatrisch narratief, dat diagnostische classificaties ziet als hersendefecten die probleemgedrag verklaren, lijkt te overheersen in het onderwijs.
- Een methode gebaseerd op de kernkwadranten van Daniel Ofman verandert dit stoornisdenken – tegen onze verwachting in – niet.
- Het lijkt van groot belang om het orthopedagogisch perspectief veel meer in het onderwijs te laten landen.