Iedereen die in het onderwijs werkt en bij het onderwijs betrokken is, weet inmiddels hoe belangrijk een veilig schoolklimaat is en dat een goede band tussen leraar en leerling gunstig is voor de ontwikkeling van kinderen. Toch blijkt dat op veel scholen pesten jammer genoeg nog steeds een groot probleem is. Ook agressie, geweldsexplosies, brutale opmerkingen, stiekem gedrag en zowel internaliserende als externaliserende gedragsproblematiek zijn helaas nog steeds veelvoorkomende verschijnselen en gedragingen. Dit ondanks protocollen en registratieverplichtingen die de laatste jaren zijn ingezet. Gelukkig weten we tegenwoordig dat hier iets aan gedaan kan worden. Zie bijvoorbeeld het artikel van Quanjel, Peters-Scheffer, Evers en Rommes in de uitgave maart-april van dit tijdschrift, waarin wordt aangetoond dat met een geïndiceerd preventieprogramma psychosociale problemen bij kinderen op de basisschool verminderd kunnen worden1. Ook de jaargang 2020 van dit tijdschrift bevat een aantal boeiende bijdragen over moeilijk leerlingengedrag, de negatieve consequenties daarvan voor (mede-)leerlingen en de risico’s voor de beroepsmatige gezondheid van leraren. Interessant is dat wanneer de relatie tussen de leraar en leerling positief is er minder incidenten plaatsvinden op school. Dit is in overeenstemming met eerder onderzoek waarin werd gevonden dat een goede leraar-leerlingrelatie bijdraagt aan het beheersen van incidenten in de klas. Hierbij wordt vooral geadviseerd om aan te sluiten bij de behoeften van de leerlingen en daarnaast hun sociale participatie te verbeteren2,3,4.
Ook Nelen, van der Veld, Blonk, Denessen en Scholte hebben oog voor een veilig schoolklimaat. Zij vragen met hun bijdrage aandacht voor School-Wide Positive Behavior Support (SWPBS), een schoolbrede aanpak die gericht is op het creëren van een veilige leeromgeving. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat door een betrouwbare invoering van SWPBS gedragsproblemen bij kinderen afnemen en het schoolklimaat verbetert. Nelen et al. hebben een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de invloed van SWPBS op de schoolvakken rekenen, wiskunde en begrijpend lezen op Nederlandse basisscholen. Methodologisch is de opzet van een dergelijk onderzoek enorm lastig. Het is bijna onmogelijk effecten van invoering van SWPBS op schoolvakken aan te tonen. Dit komt omdat SWPBS is gericht op het bevorderen van een algemeen positief schoolklimaat en niet direct op het verbeteren van schoolse vaardigheden als lezen en rekenen. Hoewel niet aan alle wetenschappelijke standaarden en methodologische strenge eisen kan worden voldaan, verdienen de auteurs alle lof voor hun poging een verkennend onderzoek naar de meerwaarde van SWPBS uit te voeren.
In het onderzoek van Nelen et al. waren geen scholen voor speciaal (basis)onderwijs betrokken. Om deze reden is aan de directie van het Orthopedagogisch Centrum de Ambelt te Zwolle gevraagd om vanuit de praktijk een essay aan te leveren, waarin een beeld wordt geschetst hoe SWPBS op een school voor speciaal onderwijs (cluster4) wordt vormgegeven. Marieke Jonker-Buiting (orthopedagoog) heeft hier haar tanden in gezet, waarbij zij geassisteerd werd door Joke Kamstra van Hogeschool Windesheim. Zij signaleren dat SWPBS een belangrijk dragend verbindingsmiddel vormt binnen de Ambelt-school en zij hebben ervaren dat op individueel leerlingniveau het effect op leergedrag duidelijk zichtbaar is.
Als reviewers van beide artikelen danken wij de auteurs voor hun waardevolle inbreng om de positieve benadering van SWPBS en het verband met leerprestaties onder de aandacht te brengen van de lezers van dit tijdschrift. We hopen dat het inspiratie geeft de effecten van SWPBS op grotere schaal op verschillende Nederlandse scholen en op verschillende niveaus te onderzoeken.
Noten
- Quanjel, M., Peters-Scheffer, N., Evers, A., & Rommes, E. (2021). Kosten-batenanalyse van een geïndiceerd preventieprogramma voor het verminderen van psychosociale problemen op de basisschool. Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 60(2), 47-60.
- Brink, F. van den, & Tick, N.T. (2020). Moeilijk leerlinggedrag, handelingsverlegenheid en emotionele uitputting bij leerkrachten in het speciaal (basis)onderwijs. Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 59(6), 279-293.
- Leeuw, R.R. de, de Boer, A.A., Bijstra, J.O., & Minnaert, A.E.M.G. (2020). Diverse perspectieven vanuit de klas op sociale participatie. Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 59(6), 294-305.
- Bijstra, J.O., De Boer, A.A., & Van der Hoeven, J. (2020). Effectief handelen bij externaliserend leerlinggedrag. Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 59(4), 182-194.