In dit beschouwende artikel staan kinderen en jongeren centraal die opgroeien in gezinnen met meervoudige en complexe problemen. Voor hen is het welzijn en de toekomst vaak zorgwekkend. Deze kinderen worden in het bijzonder geraakt door de vele belastende factoren in het gezinssysteem van ouders met psychosociale en sociaaleconomische problemen. Wetenschappelijke studies tonen aan dat deze kinderen op basis van een veelvoud aan en complexiteit van met elkaar verweven factoren beduidend vaker dan kinderen die niet onder deze omstandigheden opgroeien ontwikkelingsrisico’s, emotionele problemen en gedragsproblemen ondervinden. Hierdoor vormen kinderen en jongeren uit deze gezinnen een van de primaire doelgroepen van de jeugdbescherming. In het kader van de jeugdbescherming is het over het algemeen een grote uitdaging om tot verantwoorde beoordelingen te komen en beslissingen te nemen. In gezinnen met meervoudige en complexe problemen is dit extra moeilijk omdat de problemen zo vaak sterk met elkaar verweven zijn, per gezinslid verschillend kunnen zijn, en met elkaar kunnen interfereren en/of elkaar kunnen versterken. Dit maakt het beoordelen van de situatie, het nemen van beslissingen en het in gezamenlijkheid komen tot oplossingen buitengewoon ingewikkeld. Omdat het om een heterogene groep gaat, is een bepaalde mate van flexibiliteit van hulpverleners vereist. Dit roept de vraag op in hoeverre gestandaardiseerde besluitvormingsprocedures voldoende vrijheid bieden om optimaal gebruik te maken van professionele expertise en persoonlijke ervaring van gezinnen en gezinsleden. Als kinderbeschermingsmaatregelen problematisch verlopen (te denken valt aan zware vormen van kindermishandeling met soms de dood tot gevolg ondanks betrokkenheid van hulpverlening), dan zijn ook hier de oorzaken talrijk en op verschillende niveaus te vinden, en kunnen deze niet enkel bij gezinnen of hulpverleners worden gelegd, maar ook op organisatie- en systeemniveau.
Kernwoorden: gezinnen met meervoudige en complexe problemen, jeugdbescherming, gezinsbenadering
OVER DE AUTEURS
Dr. Jana Knot-Dickscheit is Universitair Hoofddocent Rijksuniversiteit Groningen, Basiseenheid Orthopedagogiek: Gedrag, Opvoeding en Kinderrechten & GZ-psycholoog GGZ-instelling Molendrift. E-mail: j.knot-dickscheit@rug.nl.
Dr. Tim Tausendfreund is docent en onderzoeker aan de ZHAW Zurich University of Applied Sciences, School of Social Work, Institute of Childhood, Youth and Family. E-mail: tim.tausendfreund@zhaw.ch.
Dr. Marieke D. Boelhouwer is senior onderzoeker en behandelaar GGZ-instelling Molendrift, Groningen. E-mail: m.boelhouwer@molendrift.nl.