Alweer enkele maanden geleden zag ik het volgende bericht op social media en in het nieuws: “Kleine kinderen na half zes niet meer welkom in restaurant” (o.a. Volkrant, 10 augustus 2024). De reden was dat de eigenaren van het restaurant steeds vaker zagen hoe ouders moeite hadden hun kinderen in bedwang te houden, vooral als de avond vorderde en de kinderen moe werden. De kinderen renden dan vaak tussen de tafels door, zorgden hierdoor voor problemen bij het bedienend personeel en voor irritaties bij gasten.
De reacties op dit bericht op social media varieerden van forse kritiek tot waardering en begrip. Uit een (niet-wetenschappelijke) panelenquête bleek dat ongeveer de helft (48 procent) van de ondervraagden het overwegend of volledig eens was met de keuze van de eigenaren van het restaurant, terwijl de overige groep het er juist mee oneens was. Een veelgehoord argument was dat kinderen steeds ongemanierder zijn geworden en ‘manieren leren’ steeds minder aandacht krijgt in de opvoeding. Dit riep bij mij direct de vraag op of ‘welgemanierd zijn’ tegenwoordig inderdaad minder wordt gewaardeerd in de opvoeding en minder aandacht krijgt.
Opmerkelijk is dat uit een recent internationaal en grootschalig onderzoek blijkt dat naast tolerantie en respect voor andere mensen ‘het hebben van goede manieren’ al decennialang als een van de meest belangrijke kwaliteiten in de opvoeding wordt beschouwd (World Values Survey, 2023). De World Values Survey (WVS) is een internationaal langlopend onderzoeksprogramma gewijd aan de studie van sociale, politieke, economische, religieuze en culturele waarden over de hele wereld. De Nederlandse data van een paar jaar geleden laten zien dat voor ongeveer 78% van de ondervraagden ‘goede manieren’ tot de vijf belangrijkste opvoedingskwaliteiten behoort die kinderen zouden moeten leren.
Maar hoe doen we dat dan, onze kinderen goede manieren leren? Vaak doen we dat tijdens het eten. De gezinsmaaltijd is uitgebreid onderzocht als een plek waar kinderen eetgerelateerd gedrag, attitudes, cultuurspecifieke regels en ook ‘goede manieren’ aanleren. De maaltijd kan worden gezien als een plaats waar in de opvoeding (een deel van) het proces van socialisatie wordt geoefend. Een recente studie van Caronia en Colla (2024), gebaseerd op meer dan twintig uur video-opnamen van interacties tijdens gezinsmaaltijden, toont inderdaad dat de gezinsmaaltijd een plek is waar ouders kinderen ‘goede manieren’ kunnen aanleren en kinderen hiermee kunnen oefenen. Hier hebben kinderen de kans om zich specifieke culturele principes eigen te maken zoals ‘netjes zitten’, ‘eten met bestek’, ‘kauwen met gesloten mond’ en ook ‘aan tafel blijven zitten’. Uit onderzoek weten we inmiddels dat vroeg, vaak en in verschillende situaties oefenen kan bijdragen aan het leerproces of iets onder de knie krijgen. Misschien is het voor ouders die besluiten hun jonge kind mee naar een restaurant te nemen een uitgelezen kans socialiseren en ‘goede manieren’ leren breder in de praktijk te brengen en hiermee te oefenen. Voer voor pedagogen om te bedenken hoe dit op een manier kan die niet alleen voor ouders en kinderen voordeel oplevert, maar ook voor gasten die eerder op de avond in alle rust willen genieten van hun diner.