Kwalitatieve exploratieve studie naar ervaringen van hulpverleners betrokken bij residentiële gezinsopnames
Samenvatting
Kinderen kunnen, om verschillende redenen, soms niet opgroeien in hun ouderlijke thuis. Een deel van hen wordt uithuisgeplaatst vanwege een onveilige thuissituatie. Uithuisplaatsing is de meest ingrijpende maatregel binnen de jeugdzorg en gaat vaak gepaard met veel verdriet, trauma en negatieve uitkomsten. Ondanks vele inspanningen blijft het werken met deze kinderen en hun gezinnen een grote uitdaging en kan uithuisplaatsing vaak moeilijk voorkomen worden.
Gezinsopnames waarin ouders en kinderen samen residentieel worden behandeld, kunnen een alternatief en preventief aanbod zijn. Intensieve Traumabehandeling en ContextOpname (INTENCO) is een innovatief pilootproject in Vlaanderen gestart in 2021 dat zich richt op gezinnen waar uithuisplaatsing dreigt. Het project combineert de samenwerking tussen jeugdzorg (JZ) en geestelijke gezondheidszorg (GGZ) met de focus op ondersteuning en traumabehandeling voor het hele gezin.
In deze exploratieve kwalitatieve studie werden hulpverleners (n=10) van het INTENCO-project bevraagd naar hun ervaringen aan de hand van semigestructureerde interviews en een focusgroep. Zes thema’s werden geïdentificeerd: (1) integrale samenwerking, (2) selectiecriteria van gezinnen, (3) behandelduur, (4) belang van een veilige omgeving, (5) de sterke werkrelatie met het gezin, (6) therapeutisch en ondersteunend werken. De resultaten tonen aan dat hulpverleners het samengaan van een therapeutisch aanbod vanuit de GGZ en een pedagogisch aanbod vanuit de JZ als waardevol ervaren. De nabijheid in tijd en ruimte tijdens de gezinsopname draagt bij aan een sterke therapeutische relatie, diepgaande beeldvorming en dagelijkse leermomenten voor het gezin. Daarnaast werden uitdagingen, zoals het belang van selectiecriteria, de nood aan 24/7 permanentie in begeleiding en het niet beschikbaar zijn van huisvesting geïdentificeerd. We concluderen dat de betrokken medewerkers gezinsopnames als een waardevol alternatief aanbod ervaren om te werken met gezinnen waar uithuisplaatsing dreigt.
Kernwoorden: INTENCO, gezinsopname, gezinsondersteuning, traumaverwerking, Shared Family Care
Over de auteurs
Lou Lippens is doctoraatsonderzoeker en assistent aan de vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent. E-mail: lou.lippens@ugent.be.
Prof. dr. Franky D’Oosterlinck is gastprofessor aan de vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent en directeur van het Orthopedagogisch Centrum ‘Nieuwe Vaart’ te Gent. E-mail: franky.doosterlinck@oc-nieuwevaart.be.
Jaël Vandamme is Master Orthopedagogiek en werkt als onderzoeksmedewerkster en gezinsbegeleider in het Orthopedagogisch Centrum ‘Nieuwe Vaart’ te Gent. E-mail: jael.vandamme@oc-nieuwevaart.be.
Prof. Sarah De Pauw is hoofddocent orthopedagogiek aan de vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent. E-mail: sarah.depauw@ugent.be.
Prof. Stijn Vandevelde is hoofddocent orthopedagogiek aan de vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent. E-mail: stijn.vandevelde@ugent.be.
Praktijklessen
- Gezinsopnames zijn potentieel een waardevol alternatief voor traditionele uithuisplaatsingen, met een positieve impact op de gezinsdynamiek.
- Hulpverleners waarderen de integrale samenwerking tussen jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg in het werken met gezinnen waar uithuisplaatsing dreigt.
- Een veilige en stabiele omgeving tijdens gezinsopnames is essentieel voor effectieve traumaverwerking.
- De nabijheid tijdens gezinsopnames versterkt de therapeutische relatie en biedt diepgaande diagnostische mogelijkheden.
- Het selecteren van gezinnen en het bieden van continue begeleiding zijn belangrijke uitdagingen binnen gezinsopnames.