Impasses in de jeugdhulp worden sinds de uitrol van Integrale Jeugdhulp in Vlaanderen benaderd als organisatorische problemen: de juiste combinatie van methodisch onderbouwde hulp moet een rationeel antwoord bieden op juist gediagnosticeerde combinaties van deelproblemen. Deze ratio dringt in alle geledingen van de jeugdhulp door. Eén van de oudste gedocumenteerde benaderingen van een ‘probleemkind’ vanuit een rationele behandellogica is terug te vinden in de rapporten over de behandeling van Victor, de wilde jongen uit de Aveyron, door Jean Marc Gaspard Itard. Deze rapporten van Jean Marc Gaspard Itard, uitgegeven in 1801 en 1806, geven niet enkel een spannend relaas van Itards ‘uitvinding’ om Victor op rationele gronden en methodisch te behandelen, maar tonen ook de samenhang tussen (mens-)beeld, arrangement en impasse. Door die samenhang te zien kunnen we de weg openen om impasses in de jeugdhulp als een pedagogische opgave te benaderen, eerder dan als problemen die door een betere organisatie of door de toepassing van verbeterde methodieken kunnen worden opgelost. Het leven en het oeuvre van Fernand Deligny lezen als een volgehouden en radicale oproep gericht aan zorgverleners, om te erkennen dat elke mens drager is van een enigma. Dat enigma moet gerespecteerd worden door het ook als enigma te laten bestaan. Deligny’s benadering leidt tot het inzicht dat impasses volgen uit het vasthouden aan toeschrijvingen en objectiveringen die suggereren dat de mens helemaal kenbaar is, en vandaar op rationele gronden behandelbaar zou zijn, met een voorspelbaar resultaat. De jeugdhulp vandaag staat voor de opgave zich in de spanning tussen beeld en enigma te begeven en zich hiermee zinvol te verhouden zonder die spanning te kunnen oplossen.
Kernwoorden: impasse, behandellogica, heropvoeding, creëren van omstandigheden, enigma
OVER DE AUTEUR
Karel De Vos is directeur van Jongerencentrum Cidar vzw, een voorziening in de bijzondere jeugdzorg in Vlaanderen. Daarnaast is hij als praktijkassistent verbonden aan de vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek van de Universiteit Gent. In 2015 promoveerde hij tot doctor in de Pedagogische Wetenschappen met het proefschrift ‘Voorstructureringen in de zorg. Een sociaalpedagogisch perspectief op de evolutie in de omgang tussen opvoeders en jongeren in de bijzondere jeugdzorg’. E-mail: kadvos@gmail.com.